Šta doktori traže u uzorcima biopsije i citologije?
Nakon što se vaši uzorci biopsije i citologije obrade, patolog – specijalizirani ljekar za analizu tkiva i ćelija – će ih pregledati kako bi utvrdio da li su prisutne kancerogene promjene. Ako se otkrije prisustvo karcinoma, patolog će pružiti detaljne informacije o njegovim karakteristikama, što će vašem ljekarskom timu pomoći da odabere najprikladniji plan liječenja za vas.
U tekstu se nalazi objašnjenje šta patolozi traže kada analiziraju vaše uzorke biopsije ili citologije.
Opće karakteristike
Različita tkiva i organi izgledaju drugačije pod mikroskopom. To je zato što ih čine različite vrste ćelija koje su raspoređene na različite načine. Još važnije, bolesti poput raka mogu promijeniti uobičajeni izgled svake vrste ćelije, tkiva ili organa.
Većinu uzoraka tkiva i ćelija pregledaju patolozi. Ponekad i drugi ljekari pregledaju uzorke tkiva ili organa koji su povezani s njihovim područjem stručnosti. Na primjer, hematolozi (doktori specijalizovani za poremećaje krvi) često analiziraju uzorke krvi i koštane srži svojih pacijenata, dok neki dermatolozi (doktori specijalizovani za kožne bolesti) pregledaju uzorke biopsije kože svojih pacijenata.
Određene karakteristike koje ljekari posmatraju pod mikroskopom su važne samo ako su prisutne u određenim vrstama tkiva, dok su druge značajne u gotovo svim tkivima.
Ovo su neki opći pojmovi koji vam mogu pomoći da bolje razumijete kako doktori odlučuju da li je karcinom prisutan.
Veličina i oblik ćelija
Ćelije raka često su abnormalne po veličini i obliku. One mogu biti manje ili veće od normalnih ćelija. Normalne ćelije obično imaju određene oblike koji im pomažu da obavljaju svoje funkcije. Kancerogene ćelije ne ispunjavaju svoju normalnu biološku funkciju i često imaju abnormalan, iskrivljen oblik. Za razliku od normalnih ćelija, koje su uglavnom slične po veličini i obliku, ćelije raka često variraju u ovim osobinama.
Veličina i oblik jedra ćelije
Jedro je središnji dio ćelije koji sadrži njen DNK. Obično je jedro kancerogene ćelije veće nego kod normalne ćelije, a njegova veličina i oblik mogu se znatno razlikovati. Nakon bojenja određenim bojama, jedro ćelije raka izgleda tamnije u odnosu na normalno jedro. Ovo se dešava zato što ćelije karcinoma često sadrže previše DNK.
Raspored ćelija
Raspored normalnih ćelija odražava funkciju svakog tkiva. Na primjer, žljezdano tkivo u dojci kod žena, koje proizvodi mlijeko tokom dojenja, organizovano je u lobule gdje se mlijeko stvara i u kanale koji prenose mlijeko iz lobula do bradavice. Ćelije želuca takođe formiraju žlijezde koje proizvode enzime i kiselinu za varenje hrane, kao i sluz koja štiti sluznicu želuca.
Kada se karcinom razvije u dojci, želucu i drugim žljezdanim tkivima, ćelije raka više ne formiraju normalne žlijezde kao što bi trebale. Ponekad formiraju abnormalne ili iskrivljene žlijezde, a ponekad grupisane ćelije koje uopće ne liče na žlijezde.
Dok normalne ćelije ostaju na svom mjestu unutar tkiva, ćelije raka često se šire u okolna tkiva (invazija). Sposobnost kancerogenih ćelija da invaziraju odražava činjenicu da njihov rast i kretanje nisu pravilno koordinisani s okolnim ćelijama. Ova sposobnost invazije omogućava karcinomu da se širi i oštećuje obližnja tkiva.
Za razliku od normalnih ćelija, ćelije karcinoma mogu metastazirati (širiti se putem krvnih ili limfnih sudova) do udaljenih dijelova tijela. Ovo pomaže doktorima da prepoznaju rak pod mikroskopom, jer pronalaženje određenih tipova ćelija tamo gdje im nije mjesto može biti ključan pokazatelj da se radi o karcinomu.
Vrsta raka
Različite vrste raka često se nazivaju po organu ili dijelu tijela u kojem su nastale. Međutim, tipovi karcinoma se također imenuju prema tome kojoj vrsti normalnih ćelija i tkiva najviše nalikuju.
Postoji nekoliko osnovnih tipova karcinoma, koje doktori mogu dalje klasifikovati u stotine ili čak hiljade podtipova, na osnovu izgleda pod mikroskopom. Na primjer, karcinomi koji izgledaju poput žljezdanog tkiva nazivaju se adenokarcinomi. Drugi tipovi raka koji nalikuju određenim ćelijama imunološkog sistema nazivaju se limfomi, dok se oni koji liče na vezivno tkivo (kao što su kosti ili masno tkivo) nazivaju sarkomi.
Određivanje gradusa raka
Kod mnogih vrsta karcinoma, doktori također procjenjuju koliko kancerogene ćelije i njihov način rasta nalikuju normalnim ćelijama ili tkivima. Ovo se naziva gradus raka.
Karcinomi koji izgledaju sličnije normalnim tkivima nazivaju se karcinomima niskog gradusa (ili dobro diferencirani), dok se oni koji ne liče mnogo na normalna tkiva nazivaju visokog gradusa (ili slabo diferencirani). Kod nekih vrsta raka gradiranje se može vršiti pomoću numeričke skale, npr. od 1 do 3, pri čemu je gradus 1 rak niskog gradusa, a gradus 3 rak visokog gradusa.
Karcinomi visokog gradusa obično rastu i šire se brže od onih niskog gradusa. Ovo može utjecati na mogućnosti liječenja, kao i na prognozu izliječenja kod pacijenta (očekivani ishod bolesti).
Više o korisnim tematikama pročitajte na našem blogu.
Izvor: American Cancer Society
