Nalaz se piše svaki put kada se tkivo odstrani iz tijela radi provjere prisustva kanceroznih ćelija. Ovi se nalazi nazivaju patohistološki nalazi ili patološki nalazi. Svaki nalaz sadrži rezultate analiza provedenih na uzetom tkivu. Informacije iz ovih nalaza pomoći će ljekarima da odredite najbolji tretman za vas.

Čitanje Vašeg patohistološkog nalaza može biti zastrašujuće i zbunjujuće. Različite laboratorije mogu koristiti različite termine za isti nalaz. Ovdje ćete naći i rječnik koji pojašnjava stručne riječi i izraze. Nadamo se da ćemo vam pomoći da razumijete ove informacije kako biste mogli dobiti najbolju moguću njegu.

Sačekajte da dobijete cijelu sliku

Čekanje na rezultate testova

Kada dobijete sve rezultate testova, vaš ljekar i vi možete donijeti ispravne odluke. Analiza odstranjenog tkiva može dati više različitih nalaza. Neki testovi traju duže od drugih. Ne rade se svi testovi u istoj laboratoriji. Većina informacija dobije se u roku od 1 do 2 sedmice nakon operacije, a obično dobijete sve rezultate u roku od nekoliko sedmica. Vaš ljekar vas može obavijestiti čim rezultati budu gotovi. Ako vam se niko ne javi, nazovite instituciju.

Prikupite sve informacije koje su vam potrebne

Kada dobijete sve potrebne informacije iz testova, vaš ljekar i vi možete donijeti konačnu odluku o liječenju. Ne fokusirajte se previše na samo jedan podatak. Pokušajte sagledati cjelokupnu sliku dok razmatrate svoje opcije.

Različite laboratorije i bolnice mogu koristiti različitu terminologiju za iste pojmove. Ako u Vašem patohistološkom nalazu postoje riječi koje nisu objašnjene u ovom vodiču, nemojte se ustručavati da pitate svog ljekara šta znače.

Informacije u vašem patohistološkom nalazu mogu stizati u dijelovima. Odmah nakon operacije, ćelije raka se prvo gledaju pod mikroskopom. Rezultati dodatnih ispitivanja, koja zahtijevaju posebne tehnike, mogu stići kasnije. Stoga možete dobiti jedan, dva ili tri nalaza iz jednog operativnog zahvata. Zajedno, svi ti nalazi čine Vaš patohistološki nalaz. Trudite se da sve nalaze držite na jednom mjestu, kako bi vaši ljekari imali sve potrebne informacije kada budete razgovarali o liječenju.

Dijelovi  patohistološkog nalaza

  • Lični podaci. Provjerite da li su vaše ime i datum operacije ispravni na vrhu nalaza.
  • Uzorak. Ovaj odjeljak opisuje odakle su uzorci tkiva uzeti. Tkivo može biti uzeto iz dojke, iz limfnih čvorova ispod pazuha (aksila), ili oboje. Ako ljekari sumnjaju da se rak mogao proširiti na druge dijelove tijela (metastaze), uzorci mogu biti uzeti i iz drugih regija, poput jetre.
  • Klinička historija. Ovo je kratak opis vas i načina na koji je otkrivena abnormalnost u dojci. Također opisuje vrstu operacije koja je urađena.
  • Klinička dijagnoza. Ovo je dijagnoza za koju se sumnjalo prije nego što je uzorak tkiva testiran.
  • Makroskopski opis. Ovdje se opisuju komadići odstranjenog tkiva: njihova veličina, težina i boja.
  • Mikroskopski opis. Ovaj odjeljak opisuje kako ćelije raka izgledaju pod mikroskopom, njihov odnos prema okolnom normalnom tkivu i veličinu tumora.
  • Specijalni testovi ili markeri. Ovdje se navode rezultati testova za proteine, gene i brzinu rasta ćelija.
  • Sažetak ili konačna dijagnoza. Ovo je kratak opis svih važnih nalaza u ispitanom tkivu.

Čitanje vašeg patohistološkog nalaza

Patološki nalaz odgovara na pitanja o abnormalnosti u dojci

U tkivu dojke mogu se razviti abnormalnosti koje ponekad mogu biti kancerogene. Obično rak dojke počinje ili u ćelijama lobula, koje proizvode mlijeko, ili u kanalima, kroz koje mlijeko prolazi od lobula do bradavice. Rak dojke može imati mnogo karakteristika koje pomažu u određivanju najboljeg tretmana.

Da li je abnormalnost u dojci karcinom?

Kvržica ili promjena u dojci može se sastojati od normalnih ćelija ili ćelija raka. Mogu se također pronaći ćelije koje su između normalnog i kanceroznog (“atipične” ćelije).

Ćelije raka su ćelije koje rastu nekontrolirano. One mogu ostati na mjestu gdje su počele rasti ili se mogu proširiti u okolno normalno tkivo. Mogu se, također, proširiti izvan dojke.

Abnormalna promjena u dojci može se otkriti mamografijom ili drugim dijagnostičkim metodama. Postupak koji se naziva biopsija uzima dio tkiva iz promjene da bi se utvrdilo postoje li ćelije raka.

Patohistološki nalaz će pokazati koje su ćelije prisutne.

Da li je rak dojke invazivni?

Ako se utvrdi da je prisutan rak dojke, važno je znati da li se on proširio izvan mliječnih kanala ili lobula u kojima je nastao.

  • Neinvazivni (in situ) karcinomi ostaju unutar mliječnih kanala ili lobula i ne rastu u okolno normalno tkivo unutar ili izvan dojke. Neinvazivni karcinom se ponekad naziva “in situ” ili “prekanceroznim”.
  • Ako je rak izrastao u normalno tkivo, naziva se invazivni rak. Većina karcinoma dojke je invazivna. Ponekad se ćelije raka mogu proširiti i na druge dijelove tijela putem krvi ili limfnog sistema. Kada se ćelije raka prošire na druge dijelove tijela, to se naziva metastatski rak dojke.

U nekim slučajevima, u istom uzorku tkiva mogu se istovremeno pronaći invazivni i neinvazivni karcinom. Bitno je znati da će se tretman zasnivati na karakteristikama invazivnog dijela.

U svom nalazu možete vidjeti sljedeće opise tipa ćelija raka:

  • DCIS (Duktalni karcinom in situ). Ovo je rak koji neinvazivno ostaje unutar mliječnih kanala. NAPOMENA: Postoje podtipovi DCIS-a. Njihova imena možete pronaći u rječniku niže.
  • LCIS (Lobularni karcinom in situ). Ovaj se tumor sastoji od prekomjernog rasta ćelija koje ostaju u lobulama (strukture gdje se stvara mlijeko). LCIS nije pravi rak, već upozorenje da postoji povećan rizik za razvoj invazivnog raka dojke u budućnosti, i to u bilo kojoj dojci.
  • IDC (Invazivni duktalni karcinom). Rak koji počinje u mliječnom kanalu, ali se proširio u okolno normalno tkivo unutar dojke. Ovo je najčešći tip raka dojke.
  • ILC (Invazivni lobularni karcinom). Rak koji počinje u lobulama koje proizvode mlijeko, ali raste u okolno normalno tkivo unutar dojke.

Koliko se ćelije raka razlikuju od normalnih ćelija?

Gradus (ocjena diferencijacije) govori o tome koliko se ćelije raka razlikuju od normalnih ćelija. Stručnjaci upoređuju izgled ćelija raka sa normalnim ćelijama dojke. Na osnovu ovoga dodjeljuju gradus. Gradus nije isto što i stadij (pogledajte stranicu 28 za informacije o stadiju).

Postoje tri gradusa raka:

  • Gradus 1 (niskog stepena ili dobro diferenciran). Ćelije raka samo malo odstupaju od normalnih ćelija. Obično rastu sporo.
  • Gradus 2 (srednjeg stepena ili umjereno diferenciran). Ćelije raka se ne nalaze u normalnom rasporedu. Rast im je nešto brži od normalnog.
  • Gradus 3 (visokog stepena ili slabo diferenciran). Ćelije raka izgledaju sasvim drugačije od normalnih ćelija i brzo rastu.

Koje je veličine rak?

Ljekari mjere veličinu raka u centimetrima (cm). Veličina raka jedan je od faktora koji određuju stadij raka i utiču na plan liječenja.

Sama veličina ne govori sve. Sve karakteristike raka su važne. Mali rak može biti vrlo brzog rasta, dok veći tumor može rasti sporo, ili obrnuto.

Da li je cijeli rak odstranjen?

Kada se operacijom uklanja cijeli rak, hirurg nastoji ukloniti sav malignitet i dodatni pojas, odnosno marginu, normalnog tkiva oko njega, kako bi se osiguralo da je uklonjen sav rak.

Vanjski rub uklonjenog tkiva naziva se margina resekcije. On se pažljivo posmatra kako bi se vidjelo da li sadrži ćelije raka. Patolog također mjeri razdaljinu između ćelija raka i same ivice tkiva.

Marginu oko raka opisujemo na tri načina:

  • Negativna. Nema ćelija raka na vanjskom rubu. Obično nije potrebno dodatno operativno uklanjanje.
  • Pozitivna. Ćelije raka stižu do same ivice tkiva. Najčešće je potrebna dodatna operacija kako bi se uklonile sve preostale ćelije raka.
  • Uska. Ćelije raka su vrlo blizu ivice tkiva, ali ne i na samoj ivici. Možda će biti potrebna dodatna operacija.

Da li su ćelije raka prisutne u limfnim kanalima ili krvnim sudovima?

Dojka ima mrežu limfnih kanala i krvnih sudova koji odvode tečnost i krv iz tkiva dojke nazad u cirkulaciju tijela. Ovi kanali pomažu u uklanjanju “potrošene” krvi i otpadnih tvari.

Postoji povećan rizik od ponovne pojave bolesti ako su ćelije raka pronađene u limfnim ili krvnim kanalima u dojci. U tim slučajevima Vaš ljekar može prilagoditi liječenje kako bi smanjio taj rizik.

Ako je prisutna invazija limfnih ili krvnih sudova, u nalazu će pisati prisutna ili LVI+ ili L1. Ako nema invazije, pisat će odsutna ili LVI- ili L0.

NAPOMENA: Invazija limfnih kanala ili krvnih sudova se razlikuje od zahvaćenosti limfnih čvorova.

Da li su ćelije raka prisutne u limfnim čvorovima?

Vaš ljekar će pregledati limfne čvorove kako bi utvrdio da li sadrže ćelije raka. Nalaz ćelija raka u limfnim čvorovima ispod pazuha povezan je sa povećanim rizikom od širenja bolesti.

Limfni čvorovi su filteri duž limfnih kanala. Limfna tečnost izlazi iz dojke i na kraju se vraća u krvotok. Limfni čvorovi pokušavaju “uhvatiti” i zadržati ćelije raka prije nego što one stignu u druge dijelove tijela.

Kada limfni čvorovi ne sadrže ćelije raka, kaže se da su negativni. Ako sadrže ćelije raka, nazivaju se pozitivni.

Područja limfnih čvorova u blizini dojke uključuju:

  • pectoralis major mišić
  • aksilarni limfni čvorovi, nivo I
  • aksilarni limfni čvorovi, nivo II
  • aksilarni limfni čvorovi, nivo III
  • supraklavikularni limfni čvorovi
  • unutrašnji (internal) mamarni limfni čvorovi

Koliko je limfnih čvorova zahvaćeno?

Što je više limfnih čvorova koje sadrže ćelije raka, to može biti ozbiljnija situacija. Ljekari koriste broj zahvaćenih limfnih čvorova kako bi donijeli odluku o liječenju.

Ljekari također gledaju i kolika je količina ćelija raka u svakom limfnom čvoru.

Limfni čvorovi mogu biti uklonjeni radi pregleda procedurom biopsije sentinel limfnog čvora ili disekcijom aksilarnih limfnih čvorova. Kod biopsije sentinel limfnog čvora koristi se boja-tracer kako bi se identificirao čvor ili čvorovi najbliži tumoru (obično se odstrane 1–3 čvora). Kod disekcije aksilarnih limfnih čvorova odstrani se više čvorova ispod pazuha kada ljekari sumnjaju da se rak možda proširio izvan sentinel čvorova.

Koliko je ćelija raka u svakom limfnom čvoru?

Mogući opisi količine raka u limfnim čvorovima:

  • Mikroskopski. Samo nekoliko ćelija raka je prisutno u čvoru i može se otkriti samo mikroskopski.
  • Makroskopski. Mnogo je ćelija raka u čvoru, toliko da se mogu vidjeti ili napipati i bez mikroskopa.
  • Ekstrakapsularno širenje. Rak se proširio izvan kapsule limfnog čvora.

Imaju li ćelije raka hormonske receptore?

Hormonski receptori su poput “uši” na ili u ćelijama dojke koje “slušaju” signale hormona. Ti hormoni govore ćelijama dojke koje imaju receptore da rastu.

  • Ako rak ima receptore za hormon estrogen, naziva se ER-pozitivan.
  • Ako ima receptore za hormon progesteron, naziva se PR-pozitivan.

Ćelije koje nemaju receptore nazivaju se ER-negativne ili PR-negativne.

Rak dojke koji je ER-pozitivan, PR-pozitivan ili oba ova receptora reagira na hormonsku terapiju — lijekove koji smanjuju nivo estrogena u tijelu ili blokiraju djelovanje estrogena na ove receptore.

Ako rak nema hormonske receptore, dostupni su drugi oblici liječenja.

Hormonski receptori su proteini. Kao i svi proteini, njihova proizvodnja kontrolira se genima. Za više informacija o testiranju gena pogledajte niže.

Rezultati testa na hormonske receptore mogu biti dati na jedan od tri načina:

  1. Procenat ćelija (od 100 ćelija) koje imaju receptore.
    Vidjet ćete broj između 0% (nijedna ćelija nema receptore) i 100% (sve ćelije imaju receptore).
  2. Allred skor između 0 i 8.
    Ovaj sistem imenovan je prema ljekaru koji ga je razvio. U obzir se uzima procenat ćelija koje su pozitivne na receptore, kao i intenzitet bojenja (odnosno jačina receptora nakon bojenja). Kombinacija ovih podataka daje ukupan skor od 0 do 8. Što je skor viši, to je više receptora nađeno, i lakše ih je uočiti prilikom testiranja.
  3. Označeno kao “pozitivno” ili “negativno”.

NAPOMENA: Čak i ako u Vašem nalazu samo piše “pozitivno” ili “negativno,” zatražite da vam ljekar ili laboratorij kažu koliki je procenat ćelija koje imaju receptore. To može biti važno jer se ponekad mali procenat receptora označi kao “negativan.” Ipak, čak i rak sa malim procentom hormonskih receptora može odgovoriti na hormonsku terapiju. A visoki procenat receptora znači naročito dobar odgovor na hormonsku terapiju.

Ako se rak vratio, preporučljivo je retestiranje, jer se status hormonskih receptora može promijeniti.

Ima li rak gene koji mogu uticati na način liječenja?

Geni sadrže “recept” za različite proteine koji su ćeliji potrebni za održavanje zdravlja i normalno funkcioniranje. Neki geni i njihovi proteini mogu uticati na to kako se rak dojke ponaša i kako može odgovoriti na određeni tretman. Ćelije raka iz uzorka tkiva mogu se analizirati da bi se provjerilo koji su geni normalni, a koji abnormalni, a testiranje se može raditi i za proteine koje ti geni proizvode.

  • Ako genetski “recept” sadrži grešku, nalaz će reći “genetska mutacija” ili “genetska abnormalnost.” Jedan primjer je nasljedna mutacija gena BRCA1 ili BRCA2. Testiranje za BRCA1 ili BRCA2 nije dio standardne patohistološke analize.
  • Ako genetski “recept” ponavlja uputu iznova i iznova, nalaz će reći “gene amplification” (amplifikacija gena). Amplifikacija gena znači da gen pravi previše svojih kopija.
  • Ako zbog te greške ili ponavljanja gena ćelija proizvodi previše određenog proteina, nalaz će reći da postoji overekspresija tog proteina.

HER2 status. Najčešće vaš nalaz sadrži podatak o HER2 statusu raka. Gen HER2 odgovoran je za nastajanje HER2 proteina. Ti proteini su receptori na ćelijama dojke koji, u normalnim okolnostima, pomažu kontroli rasta, diobe i popravke ćelije. Međutim, u oko 25% karcinoma dojke gen HER2 može postati abnormalan i praviti previše svojih kopija (amplifikacija gena HER2). Amplificirani gen HER2 traži od ćelije dojke da proizvede previše receptora HER2 (overekspresija proteina HER2). U tom slučaju, ovi “previše proizvedeni” receptori prekomjerno “signaliziraju” ćelijama dojke da se rastu i dijele na nekontroliran način, što vodi razvoju karcinoma dojke.

Rak dojke koji ima amplifikovan gen HER2 ili overekspresiju HER2 proteina u nalazu se označava kao HER2-pozitivan. Ovi karcinomi obično rastu brže, imaju veći rizik za širenje i povratak nego HER2-negativni karcinomi. Međutim, HER2-pozitivni rak dojke može reagovati na ciljane lijekove koji su razvijeni za terapiju ćelija raka pozitivnih na HER2.

Postoje četiri testa za HER2:

  1. IHC test (ImunoHistoHemija):
    • Pokazuje da li postoji previše HER2 receptorskog proteina na ćelijama raka.
    • Rezultat IHC testa može biti 0 (negativno), 1+ (nisko pozitivno), 2+ (nisko pozitivno/granično) ili 3+ (pozitivno, tj. HER2 protein je prekomjerno izražen).
  2. FISH test (Fluorescentna in situ hibridizacija):
    • Pokazuje da li postoji prevelik broj kopija gena HER2 u ćelijama raka.
    • Rezultat FISH testa može biti pozitivan (postoji dodatni broj kopija HER2 gena — amplificiran) ili negativan (normalan broj kopija — nije amplificiran).
  3. CISH test (Chromogenic In Situ Hybridization):
    • Pokazuje da li postoji prevelik broj kopija gena HER2 u ćelijama raka.
    • Rezultat može biti pozitivan (dodatne kopije — amplificiran) ili negativan (normalan broj kopija — nije amplificiran).
  4. Dual ISH test (In Situ Hybridization):
    • Pokazuje da li postoji prevelik broj kopija gena HER2 u ćelijama raka.
    • Rezultat može biti pozitivan (dodatne kopije — amplificiran) ili negativan (normalan broj kopija — nije amplificiran).

Istraživanja su pokazala da neki nalazi o HER2 statusu mogu biti pogrešni, vjerovatno zato što različite laboratorije koriste različite klasifikacijske kriterije. Različiti patolozi također mogu koristiti malo drugačije kriterije, a to se obično dešava kod graničnih (2+) rezultata. Ako imate rezultat 2+, možete i trebate tražiti i FISH test. Ako je Vaš rezultat negativan, možete pitati ljekara ima li smisla dodatno testiranje na HER2.
Ako se rak vrati, preporučljivo je ponoviti test, jer se HER2 status može promijeniti.

EGFR status. Gen EGFR, slično HER2 genu, može biti prekomjerno izražen u nekim ćelijama raka dojke i uticati na njihovo ponašanje. Vaš nalaz može sadržavati i informaciju o EGFR overekspresiji.

Genomski testovi (genomske analize). Za razliku od individualnog testiranja gena poput HER2, genomske analize ispituju aktivnost grupe normalnih i abnormalnih gena koji mogu povećati rizik za povratak (recidiv) raka dojke nakon terapije. Ove analize mogu pomoći da se utvrdi da li biste imali koristi od hemoterapije. Postoji više dostupnih genetskih (genomskih) testova za rak dojke, uključujući MammaPrint, OncotypeDX, i druge testove u razvoju.

Ako je vaš rak dojke u ranoj fazi i pozitivan je na hormonske receptore, vaš ljekar možete razmotriti genomski test. Rezultat ovih testova izvještava se odvojeno od vašeg patohistološkog nalaza i govori o vjerovatnoći da se rak vrati, zasnovano na profilu genske aktivnosti. Ljekar može iskoristiti ove informacije da odluči da li kemoterapija ima smisla u okviru Vašeg plana liječenja radi smanjenja rizika od povrata.

Oncotype DX test također se koristi i za procjenu rizika od recidiva kod DCIS-a i/ili rizika od nastanka novog invazivnog raka u istoj dojci te koliko bi osoba mogla imati koristi od radioterapije nakon operacije DCIS-a.

Genetsko testiranje koje nije dio Vašeg patohistološkog nalaza

Nasljedni oblici raka dojke najčešće su povezani s abnormalnim genima. Dva najčešća primjera su abnormalne varijante gena BRCA1 (BReast CAncer gene 1) i BRCA2 (BReast CAncer gene 2).

Prema Nacionalnom institutu za rak SAD-a, žene sa abnormalnim genom BRCA1 ili BRCA2 imaju oko 60% rizika da u toku života obole od raka dojke (u poređenju sa oko 12% u općoj populaciji). Također imaju povećan rizik za rak jajnika. Abnormalni geni BRCA1 i BRCA2 nalaze se u 5–10% svih slučajeva raka dojke u Sjedinjenim Državama.

Promjene na drugim genima također su povezane s rakom dojke, iako su rjeđe i ne izgleda da povisuju rizik toliko kao BRCA1/2. Iako su BRCA1 i BRCA2 rijetki, postoje još rjeđi abnormalni geni za koje su istraživanja još ograničena, poput ATM, BRIP1, CHEK2, PALB2, PTEN, TP53 i drugih.

Da biste saznali da li imate naslijeđenu abnormalnost gena, potrebni su posebni testovi, čiji se rezultati ne pojavljuju u patohistološkom nalazu. Ako vaš ljekar smatra da su vi i vaši bližnji rođaci možda naslijedili abnormalne gene BRCA1 ili BRCA2, može Vam preporučiti genetsko testiranje. BRCA1 i BRCA2 testovi se rade iz uzorka krvi ili pljuvačke, a ne iz uzorka tkiva. Vaš ljekar ili genetski savjetnik mogu naručiti testiranje i za druge abnormalne gene ako Vaša lična ili porodična istorija ukazuje da je to potrebno.

U kom stadiju je rak dojke?

Stadij raka zasniva se na veličini tumora, da li je rak invazivan ili ne, da li su limfni čvorovi zahvaćeni i da li se rak proširio na druge dijelove tijela. Mnoge od karakteristika raka o kojima ste čitali u ovoj knjižici nisu uključene u stadijumiranje, ali stadij pomaže u kliničkoj procjeni i planiranju.

Svrha stadijskog sistema je da:

  • bolje razumijemo prognozu (najvjerovatniji ishod bolesti)
  • usmjerimo odluke o tretmanu (zajedno s drugim podacima u nalazu)
  • koristimo zajednički način opisivanja raka dojke, kako bi se rezultati liječenja mogli uporediti i analizirati

Stadij 0

Stadij 0 opisuje neinvazivni rak dojke, poput duktalnog karcinoma in situ (DCIS). Kod stadija 0 nema dokaza da su se ćelije raka ili abnormalne ćelije proširile izvan dijela dojke u kojem su nastale, niti da su zahvatile susjedno normalno tkivo.

Stadij I

Stadij I se dijeli na IA i IB.

  • Stadij IA opisuje invazivni rak (ćelije raka se “probijaju” u okolno tkivo) pri kojem:
    • tumor ne prelazi 2 cm I
    • rak se nije proširio izvan dojke; limfni čvorovi nisu zahvaćeni
  • Stadij IB opisuje invazivni rak pri kojem:
    • nema tumora u dojci, ali su male grupe ćelija raka, veće od 0,2 mm, ali ne veće od 2 mm, pronađene u limfnim čvorovima ILI
    • tumor u dojci je veličine do 2 cm, a male grupe ćelija raka (veće od 0,2 mm, ali ne veće od 2 mm) prisutne su u limfnim čvorovima

Moguća je i mikroskopska invazija kod stadija I. Kod mikroskopske invazije, ćelije raka su tek počele da se šire izvan duktalnog ili lobularnog sloja. Da bi se ovo smatralo mikroskopskom invazijom, invadirajuće ćelije ne mogu biti veće od 1 mm.

Stadij II

Dijeli se na IIA i IIB.

  • Stadij IIA opisuje invazivni rak dojke pri kojem:
    • nema tumora u dojci, ali postoji rak (veći od 2 mm) u 1 do 3 aksilarna limfna čvora (limfni čvorovi ispod pazuha) ili u limfnim čvorovima blizu prsne kosti (utvrđeno biopsijom sentinel čvora) ILI
    • tumor mjeri 2 cm ili manje i proširio se u aksilarne limfne čvorove ILI
    • tumor je veći od 2 cm, ali ne veći od 5 cm, i nije se proširio na aksilarne limfne čvorove
  • Stadij IIB opisuje invazivni rak dojke pri kojem:
    • tumor je veći od 2 cm, ali ne veći od 5 cm; male grupe ćelija raka (veće od 0,2 mm, ali ne veće od 2 mm) prisutne su u limfnim čvorovima ILI
    • tumor je veći od 2 cm, ali ne veći od 5 cm; rak se proširio u 1 do 3 aksilarna limfna čvora ili u limfne čvorove blizu prsne kosti (utvrđeno biopsijom sentinel čvora) ILI
    • tumor je veći od 5 cm, ali se nije proširio na aksilarne limfne čvorove

Stadij III

Dijeli se na IIIA, IIIB i IIIC.

  • Stadij IIIA opisuje invazivni rak dojke pri kojem:
    • nema tumora u dojci ili tumor može biti bilo koje veličine; rak se nalazi u 4 do 9 aksilarnih limfnih čvorova ili u limfnim čvorovima blizu prsne kosti (utvrđeno pregledom ili snimanjem) ILI
    • tumor je veći od 5 cm; u limfnim čvorovima se nalaze male grupe ćelija raka (veće od 0,2 mm, ali ne veće od 2 mm) ILI
    • tumor je veći od 5 cm; rak se proširio u 1 do 3 aksilarna limfna čvora ili limfne čvorove blizu prsne kosti (utvrđeno biopsijom sentinel čvora)
  • Stadij IIIB opisuje invazivni rak dojke pri kojem:
    • tumor može biti bilo koje veličine i proširio se na grudni koš i/ili kožu dojke, uzrokujući otok ili ulceraciju

I

    • može se proširiti na do 9 aksilarnih limfnih čvorova ILI
    • može se proširiti na limfne čvorove blizu prsne kosti

Inflamatorni rak dojke smatra se najmanje stadijem IIIB. Tipične karakteristike inflamatornog raka dojke uključuju:

    • velik dio kože dojke je crven
    • dojka je topla i može biti otečena
    • ćelije raka su se proširile u limfne čvorove, a mogu se naći i u koži
  • Stadij IIIC opisuje invazivni rak dojke pri kojem:
    • rak se proširio na 10 ili više aksilarnih limfnih čvorova ILI
    • rak se proširio na limfne čvorove iznad ili ispod ključne kosti ILI
    • rak se proširio na aksilarne limfne čvorove ili limfne čvorove blizu prsne kosti

Stadij IV

Stadij IV opisuje invazivni rak dojke koji se proširio izvan dojke i obližnjih limfnih čvorova na druge organe u tijelu, poput pluća, udaljenih limfnih čvorova ili kože, kosti, jetre ili mozga.

Izrazi koji se koriste za opis stadija IV raka dojke su “uznapredovali” i “metastatski”. Rak može biti stadij IV prilikom prve dijagnoze ili može biti recidiv ranijeg raka dojke koji se proširio u druge dijelove tijela.

Rječnik

Abnormalne ćelije: Ćelije koje ne izgledaju ili se ne ponašaju kao zdrave ćelije tijela.
Agresivne ćelije raka: Ćelije koje brzo rastu i imaju tendenciju da se šire van područja gdje su nastale.
Atipična duktalna hiperplazija (ADH): Abnormalne ćelije koje su se nagomilale u mliječnom kanalu. Broj ćelija se povećava i gotovo ispunjava čitav kanal. Te se ćelije mogu i dalje mijenjati sve dok ne postanu DCIS. ADH povećava rizik za budući rak dojke.
Atipična lobularna hiperplazija (ALH): Abnormalne ćelije koje su se nagomilale u lobuli dojke. Broj ćelija se povećava i gotovo ispunjava cijelu lobulu. Mogu se dalje mijenjati dok ne postanu LCIS. ALH povećava rizik za budući rak dojke.
Aksilarni limfni čvorovi: Limfni čvorovi ispod pazuha.
Bazalni (basal-like) rak dojke: Jedan od četiri glavna molekularna podtipa raka dojke. Bazalni rak dojke je negativan na hormonske receptore i HER2. Naziva se i trostruko negativni rak dojke.
Benigni: Nije kancerozan ili prekancerozan.
Biopsija: Operativni zahvat uklanjanja uzorka tkiva radi provjere da li je prisutan rak.
BRCA1: Abnormalni gen, poznat kao BReast CAncer gen 1, povezan s višim rizikom za rak dojke.
BRCA2: Abnormalni gen, poznat kao BReast CAncer gen 2, povezan s višim rizikom za rak dojke.
Čiste marginе: Odstranjeno tkivo dojke oko tumora čiji je vanjski rub bez ćelija raka. Također se zove negativna margina.
Uske marginе: Odstranjeno tkivo dojke oko tumora gdje su ćelije raka veoma blizu vanjskom rubu.
Koloidni (mucinozni) karcinom dojke: Rijetki tip invazivnog raka dojke koji sadrži male “bazene” sluzave materije.
Komedo DCIS: Tip neinvazivnog raka koji obično brzo raste. “Komedo” označava područja mrtvih ćelija raka koja se nakupljaju unutar tumora, znak da ćelije rastu toliko brzo da neke ne dobijaju dovoljno prehrane.
Komedonekroza: Nakupine mrtvih ćelija raka, često viđene u DCIS-u visokog gradusa.
Kribriformni karcinom dojke: Rjeđi tip invazivnog raka dojke koji zahvata vezivno tkivo dojke i ima otvore između ćelija raka (nalik rupicama u švajcarskom siru).
Kribriformni DCIS: Neinvazivni rak dojke koji obično sporo raste i ima uzorak “rupica” između ćelija u kanalima (opet nalik rupicama u siru).
Duktalni karcinom in situ (DCIS): Nekontrolisani rast ćelija unutar mliječnog kanala bez prodora u okolno tkivo dojke.
EGFR gen: Gen koji kontroliše brzinu diobe ćelija, naziva se i HER1.
EGFR-negativno: Rak dojke sa normalnim brojem EGFR gena.
EGFR-pozitivno: Rak dojke sa prevelikim brojem EGFR gena.
ER-negativno: Rak bez receptora za estrogen.
ER-pozitivno: Rak koji ima receptore za estrogen.
Estrogen: Glavni ženski polni hormon. Može poticati rast nekih oblika raka.
Ekstrakapsularno širenje: Kada se rak proširio izvan kapsule limfnog čvora.
Fibrocistične promjene: Benigne promjene u dojci, kao što je pojačano čvrsto, vlaknasto tkivo i/ili ciste ispunjene tečnošću.
FISH test (Fluorescentna in situ hibridizacija): Test za više gena, uključujući HER2.
Gen: Kodni materijal za pravljenje proteina u ćeliji.
Genomska analiza (genomic assay): Test koji analizira aktivnost grupe gena.
Gradus: Pokazatelj koliko ćelije raka odstupaju od normalnih ćelija i koliko brzo rastu.
Makroskopsko zahvatanje limfnog čvora: Velika količina ćelija raka u limfnom čvoru, vidljiva i bez mikroskopa.
HER2 (Humani receptor epidermalnog faktora rasta 2): Gen koji kontroliše rast i popravku ćelija.
HER2-obogaćen (HER2-enriched): Jedan od četiri glavna molekularna podtipa raka dojke. Hormonski je negativan, a HER2-pozitivan.
Amplifikacija gena HER2: Događa se kada HER2 gen ne radi ispravno i pravi previše svojih kopija.
HER2-negativno: Rak dojke koji ima normalan broj HER2 gena i proteina.
HER2-pozitivno: Rak dojke sa amplifikovanim HER2 genom ili overekspresijom HER2 proteina.
HER2 overekspresija: Kada HER2 gen pravi previše HER2 receptora.
HER2 receptori: Proteini koji primaju signale za rast i razmnožavanje ćelija.
Hormonski receptori: Proteini na i u ćelijama koje reaguju na signale hormona.
IHC (ImunoHistoHemija) test: Test za mjerenje proteina, uključujući HER2 protein.
In situ: Rak koji ostaje u dijelu dojke gdje je počeo (npr. kanali) bez znakova širenja.
Infiltrirajući: Rak koji se proširio izvan mjesta na kojem je nastao. Naziva se i “invazivni.”
Inflamatorni rak dojke (IBC): Rijetki i agresivni oblik raka dojke koji se ispoljava crvenilom, otokom i toplotom dojke u kratkom roku. Smatra se najmanje stadijem IIIB.
HER2 Dual ISH test: Test za utvrđivanje da li su ćelije raka HER2-pozitivne.
Invazivni: Rak koji se širi van mjesta nastanka. Naziva se i “infiltrirajući.”
Invazivni duktalni karcinom (IDC): Rak koji je počeo u mliječnom kanalu, ali je izrastao u okolno tkivo dojke.
Invazivni lobularni karcinom (ILC): Rak koji je počeo u lobulama koje proizvode mlijeko, ali se proširio u okolno tkivo dojke.
Ki-67 test: Test koji pokazuje koliko brzo rak raste.
Lobularni karcinom in situ (LCIS): Nenormalne ćelije unutar lobule dojke. Nije pravi rak, nego upozorenje da postoji povećan rizik za invazivni rak u budućnosti, u bilo kojoj dojci.
Lokalni recidiv: Povratak raka u dojci na mjestu originalne dijagnoze.
Lokalno-regionalni recidiv: Povratak raka u limfnim čvorovima pazuha ili ključne kosti, blizu mjesta originalne dijagnoze (naziva se i “regionalni” recidiv).
Luminal A rak dojke: Jedan od četiri molekularna podtipa raka dojke. Luminal A je hormon-pozitivan (estrogenski i/ili progesteronski pozitivni) i HER2-negativan.
Luminal B rak dojke: Drugi molekularni podtip. Hormon-pozitivan (estrogenski i/ili progesteronski) i HER2-pozitivan.
Limfni kanali: Kanali koji odvode limfu (prozirnu tečnost) iz tkiva u limfni sistem.
Limfni čvorovi: Filteri duž limfnih kanala; mogu zaustaviti ćelije raka prije nego se prošire na ostatak tijela.
Limfni sistem: Mreža sudova i čvorova koja stvara i odvodi limfu iz tijela; važna za imunitet.
Limfna invazija: Kada su ćelije raka prisutne u limfnim kanalima.
MammaPrint: Test koji analizira 70 gena (+ BluePrint 80 gena) iz uzorka ranog raka dojke radi procjene niskog ili visokog rizika da se rak vrati, procjene potrebe za hemoterapijom.
Margina: Sloj zdravog tkiva dojke oko raka koji je uklonjen tokom operacije.
Medularni karcinom dojke: Rijetki tip invazivnog raka dojke, obično mekan i nalik tkivu mozga (medulla). Uglavnom je trostruko negativan (ER-negativan, PR-negativan, HER2-negativan).
Menopauza: Vrijeme kada ženi prestaje menstruacija.
Metastatski: Rak koji se proširio na druge dijelove tijela, poput kosti ili mozga.
Mikroskopska invazija: Sitne ćelije raka koje su tek počele prelaziti granice duktalnog ili lobularnog tkiva.
Mikroskopsko zahvatanje limfnog čvora: Mali broj ćelija raka u limfnom čvoru, vidljiv samo mikroskopski.
Mliječni kanali: Mali kanali kroz koje mlijeko iz lobula ide do bradavice.
Mliječne lobule: Strukturе u dojci gdje se proizvodi mlijeko.
Umjereno diferenciran: Ćelije raka koje se ne čine normalnim i rastu nešto brže od normalnih (gradus 2).
Mucinozni (koloidni) karcinom dojke: Rijetki invazivni oblik raka koji sadrži sluzave materije.
Negativne marginе: Uklonjeno tkivo dojke oko tumora, čiji je vanjski rub bez ćelija raka (također “čiste margine”).
Neinvazivni: Rak koji ostaje u mjestu nastanka.
Oncotype DX: Test koji procjenjuje koliko je vjerovatno da će se rak vratiti i da li je vjerovatno da će se imati koristi od hemoterapije.
Papilarni karcinom dojke: Rijetka vrsta invazivnog raka dojke, karakteristična po sitnim, prstastim izdancima.
Papilarni DCIS: Tip neinvazivnog raka dojke koji sporo raste i ostaje u kanalima, s prstastim rasporedom ćelija.
Patolog: Ljekar koji pod mikroskopom analizira tkivo radi utvrđivanja abnormalnosti.
Patohistološki (patološki) nalaz: Pisani rezultati svih testova urađenih na tkivu nakon biopsije, lumpektomije ili mastektomije.
Perimenopauza: Period hormonskih promjena (1–3 godine) prije prestanka menstruacije.
Slabo diferenciran: Ćelije raka koje jako odstupaju od normalnih i rastu brzo (gradus 3).
Pozitivne marginе: Kada ćelije raka dolaze sve do ivice tkiva uklonjenog operacijom, sugerirajući da je rak ostao u tijelu.
PR-negativno: Rak bez progesteronskih receptora.
PR-pozitivno: Rak sa progesteronskim receptorima.
Prekancerozno: Prekomjeran rast abnormalnih ćelija bez znakova invazije. Upozorenje za mogući razvoj raka u budućnosti.
Progesteron: Ženski polni hormon koji može poticati rast nekih oblika raka dojke.
Prognoza: Najvjerovatniji ishod bolesti.
Recidiv: Vraćanje raka nakon liječenja.
Regionalni recidiv: Vraćanje raka u limfnim čvorovima pazuha ili ključne kosti, blizu mjesta originalne dijagnoze (zove se i “lokoregionalni” recidiv).
Sklerozirajuća adenoza: Benigno stanje dojke gdje uvećane lobule formiraju kvržice.
Sentinel limfni čvor: Prvi limfni čvor (ili čvorovi) u koji se rak obično proširi iz primarnog tumora.
Solidni DCIS: Tip neinvazivnog raka dojke gdje ćelije potpuno ispunjavaju kanal.
Stadij: Sistem koji ljekari koriste za klasifikaciju raka dojke prema tome koliko je bolest uznapredovala.
Trostruko negativni rak dojke: Negativan na estrogenske, progesteronske i HER2 receptore. Obično je agresivniji od drugih tipova.
Tubularni karcinom dojke: Rijetki tip invazivnog raka dojke, sastavljen od cjevastih ćelija i obično sporog rasta.
Vaskularna invazija: Kada su ćelije raka prisutne u krvnim sudovima.
Dobro diferenciran: Ćelije raka koje samo malo odstupaju od normalnih i obično rastu sporo (gradus 1).

Kontrolni spisak patohistološkog nalaza

Uz pomoć vašeg ljekara, važno je da razumijete odgovore na sljedeća pitanja:

  1. Da li je rak dojke invazivni, neinvazivni, ili kombinacija i jednog i drugog?
  2. Da li je ovaj rak dojke sporog ili brzog rasta?
  3. Jesu li margine negativne, uske ili pozitivne?
  4. Jesu li ćelije raka prisutne u limfnim kanalima ili krvnim sudovima?
  5. Šta pokazuju testovi na hormonske receptore? Mogu li uzimati lijekove koji blokiraju ili smanjuju djelovanje estrogena?
  6. Koji od ovih HER2 testova je primijenjen na uzorku tkiva?
    • IHC (ImunoHistoHemija)
    • FISH (Fluorescentna in situ hibridizacija)
    • HER2 CISH
    • HER2 Dual ISH
  7. Da li je HER2 test pozitivan, negativan ili graničan?
  8. Jesu li neki limfni čvorovi zahvaćeni rakom? Ako da, koliko njih?
  9. U kom je stadiju rak?
  10. Da li se preporučuje gensko (genomsko) testiranje tumora?
  11. Da li trebam uraditi genetsko testiranje?
  12. Da li je potrebna bilo kakva dodatna operacija na osnovu ovih rezultata?
  13. Koji su tretmani najefikasniji za ovaj specifični tip raka?

Ovaj spisak može Vam pomoći da na jednom mjestu sačuvate bitne rezultate svih patohistoloških nalaza.

≡ U ovom članku