ALK (anaplastična limfomska kinaza) gen daje upute za stvaranje proteina koji se zove ALK receptor tirozin kinaza, koji je dio porodice proteina zvanih receptor tirozin kinaze (RTK). Receptorske tirozin kinaze prenose signale sa površine ćelije u ćeliju kroz proces koji se naziva transdukcija signala.
ALK igra važnu ulogu u regulaciji rasta i preživljavanja ćelija. Mutacije ili promjene u genetskom materijalu koji kodira ALK protein mogu rezultirati nekontroliranim rastom ćelija i razvojem određenih vrsta karcinoma.
Informativni segment o ALK biomarkeru
- Biomarker ALK igra značajnu ulogu u dijagnozi i liječenju određenih karcinoma, prvenstveno karcinoma ne-malih ćelija pluća (NSCLC) i anaplastičnog limfoma velikih ćelija (ALCL). ALK se odnosi na gen koji kodira receptorsku tirozin kinazu, protein uključen u ćelijsku signalizaciju.
- Kod nekih osoba, ALK gen prolazi kroz specifične genetske promjene, što rezultira stvaranjem abnormalnog fuzijskog proteina poznatog kao ALK fuzioni protein. Najčešća ALK fuzija uočena kod NSCLC je EML4-ALK fuzija, gdje se dio EML4 gena spaja sa ALK genom. U ALCL, NPM-ALK fuzioni protein se često nalazi, što se događa kada se NPM gen spoji sa ALK genom.
- Prisustvo preuređivanja ALK gena i naknadnih ALK fuzijskih proteina pokreću aktivaciju ALK signalnog puta, što dovodi do nekontrolisanog rasta i preživljavanja ćelija. Ova aberantna signalizacija doprinosi razvoju i napredovanju karcinoma.
ALK mutacije ili rearanžmani gena se pretežno nalaze u dva tipa karcinoma: karcinom pluća ne-malih ćelija (NSCLC) i anaplastični limfom velikih ćelija (ALCL).
- NSCLC – preuređenje ALK gena javlja se u otprilike 3-7% slučajeva NSCLC, najčešće u histologiji adenokarcinoma. Ova preuređivanja dovode do formiranja ALK fuzionih proteina, kao što je EML4-ALK, koji aktiviraju ALK signalni put. Pacijenti s NSCLC sa promjenama gena ALK obično su mlađi, nepušači ili lagani pušači i imaju bolji odgovor na ciljanu terapiju u poređenju s drugim podtipovima NSCLC.
- ALCL – preuređenje ALK gena je karakteristika ALCL. ALCL je vrsta ne-Hodgkinovog limfoma koji prvenstveno pogađa djecu i mlade odrasle osobe. U ALCL, najčešći partner fuzije je NPM (nukleofosmin) gen, što rezultira fuzionim proteinom NPM-ALK. Prisustvo alteracija ALK gena pokreće nekontrolisanu proliferaciju i preživljavanje ćelija limfoma.
- Važno je napomenuti da dok se ALK mutacije najčešće primjećuju kod NSCLC i ALCL, one se povremeno mogu javiti i kod drugih tipova karcinoma, iako na mnogo nižim učestalostima. Istraživanja i napredak u molekularnoj dijagnostici kontinuirano otkrivaju nove veze između ALK promjena i različitih karcinoma. Stoga je ključno konsultovati se sa medicinskim stručnjacima ili se obratiti najnovijoj naučnoj literaturi za najtačnije i sveobuhvatnije informacije o ALK mutacijama u određenim tipovima karcinoma.
Detekcija preuređivanja ALK gena i naknadnih ALK fuzijskih proteina je ključna za donošenje odluka o liječenju. Testiranje ALK biomarkera se obično izvodi pomoću tehnika kao što su fluorescentna in situ hibridizacija (FISH), imunohistohemija (IHC) ili PCR testovi. Ovi testovi otkrivaju prisustvo ALK fuzijskih proteina ili druge genetske promjene povezane s ALK, pomažući da se utvrdi da li je pacijent ALK-pozitivan.
Identifikacija ALK biomarkera je ključna za donošenje odluka o liječenju. Ciljane terapije koje se nazivaju ALK inhibitori su razvijene da specifično blokiraju aktivnost abnormalnih ALK fuzijskih proteina, djeluju tako što se vezuju za ALK fuzijski protein i inhibiraju njegovu signalizaciju, čime suzbijaju rast tumora i poboljšavaju ishode pacijenata.
Testiranje ALK biomarkera i naknadna ciljana terapija revolucionirali liječenja ALK-pozitivnih karcinoma. Oni su pokazali obećavajuće rezultate u smislu poboljšane stope odgovora, preživljavanja bez progresije bolesti i ukupnog preživljavanja kod pacijenata sa promjenama ALK gena.
